Koen van Overdam, oogarts

Submaculaire chipimplantatie bij droge atrofische leeftijdsgebonden maculadegeneratie

Bij droge leeftijdsgebonden maculadegeneratie (LMD) treedt er geleidelijke uitval van de fotoreceptoren in de macula op, waardoor de visus sterk achteruitgaat en er problemen ontstaan met bijvoorbeeld lezen, autorijden en het herkennen van gezichten. Op dit moment bestaat er geen behandeling om de door droge LMD verminderde visus te verbeteren. Implantatie van een chip onder de macula zou hier verandering in kunnen brengen, waarbij de chip de functie van de fotoreceptoren gedeeltelijk overneemt.

In juli 2022 werd in het rechter oog van een 74-jarige man een vitrectomie verricht, waarbij een kleine draadloze chip (2x2 mm, 378 pixels) onder de macula werd geplaatst. De patiënt had in beide ogen droge atrofische LMD met een visus van 0.05. Aan het eind van de operatie werd het oog gevuld met olie, die na 6 weken operatief werd verwijderd. Beide operaties verliepen ongecompliceerd. Twee weken na het verwijderen van de olie kreeg de patiënt een speciale bril aangemeten. Op de bril zit een minicamera die beelden van de omgeving vastlegt. Deze beelden worden via een zakcomputer (pocketprocessor) omgezet naar infrarood licht dat vervolgens via de bril op de chip wordt geprojecteerd. De chip geeft hierbij elektrische prikkels af aan nog werkende zenuwcellen in het netvlies, die het via de oogzenuw doorsturen naar de hersenen. Om de bril zo optimaal mogelijk te kunnen gebruiken, volgde voor de patiënt een intensieve training.

Het systeem dat bestaat uit de geïmplanteerde chip, pocketprocessor en bril met camera en projector, wordt nu klinisch getest in het kader van een Europese wetenschappelijke studie. Het Oogziekenhuis Rotterdam is één van de deelnemende klinieken en de bovengenoemde eerste implantatie en training in Nederland maakt hier deel van uit. Voorlopige studieresultaten geven aan dat het systeem de visus zodanig kan verbeteren dat letters en woorden weer herkend zouden kunnen worden.

CV

Koen van Overdam, oogarts
Koen van Overdam is sinds 1998 werkzaam in Het Oogziekenhuis Rotterdam. Eerst als oogarts in opleiding, daarna als fellow vitreoretinale chirurgie (deels in het Moorfields Eye Hospital) en sinds 2005 als netvlieschirurg. Hij heeft zich bekwaamd in complexe netvliesoperaties en verricht wetenschappelijk onderzoek ter verbetering van de resultaten na netvlieschirurgie. Zijn huidige onderzoeksactiviteiten zijn gericht op de chirurgische behandeling van vaattumoren, het beter zichtbaar maken en verwijderen van het glasvocht en het voorkomen van littekenweefselvorming en (recidief) netvliesloslatingen. Daarbij heeft hij meerdere vernieuwende instrumenten ontwikkeld en heeft hij de eerste gentherapie operatie en submaculaire chip implantatie in Nederland uitgevoerd.